Ακανθας πτέρνας

Ο πόνος στην περιοχή της πτέρνας είναι πολύ συχνό φαινόμενο. Συνήθως εμφανίζεται χωρίς συγκεκριμένη κάκωση και εντοπίζεται κάτω από την πτέρνα συνήθως κατά την στήριξη σε όρθια θέση ή τη βάδιση.

Η φλεγμονώδης αντίδραση του συνδετικού ιστού του πέλματος (πελματιαία απονεύρωση) η οποία προσφύεται στο οστό της πτέρνης είναι η πλέον συχνή αιτία πόνου. Συνήθως υπάρχει και μία οστική προπέτεια ( αυτό που συνήθως ονομάζεται  άκανθας ) και το οποίο απαντάται συχνά στις ακτινογραφίες.

Φλεγμονή της πελματιαίας απονεύρωσης και άκανθας πτέρνας:

Η πελματιαία απονεύρωση είναι μία συμπαγής δεσμίδα από κολλαγόνες ίνες, που καλύπτει το πέλμα του άκρου πόδα και εκτείνεται από τον αστράγαλο έως τις μεταταρσιο-φαλαγγικές αρθρώσεις. Προστατεύει τις δομές στο πέλμα και παρέχει την ευελιξία για την απορρόφηση των κραδασμών.

Η πελματιαία απονεύρωση είναι το κεντρικό τμήμα της πελματιαίας περιτονίας και βρίσκεται μόνιμα υπό τάση να διατηρεί την «αψίδα» του ποδιού(την λεγόμενη ποδική καμάρα) με τον ίδιο τρόπο που η τεντωμένη χορδή διατηρεί την καμπύλη ενός τόξου. Εάν η ταινία είναι κοντή/σφιχτή τότε έχουμε υψηλή καμάρα (κοιλοποδία) ενώ εάν έχουμε χαλαρότητα της ταινίας σχηματίζεται χαμηλή καμάρα (πλατυποδία).

Η φλεγμονή της πελματιαίας απονεύρωσης ονομάζεται πελματιαία απονευρωσίτιδα. Είναι ένα σύνηθες φαινόμενο για τους αθλητές και ιδιαίτερα τους δρομείς. Ο πόνος είναι δυνατός και πολλές φορές έχει περιγραφεί από τους πάσχοντες ως «περπάτημα πάνω σε βότσαλο ή μυτερή πέτρα». Είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες πόνου στην περιοχή της πτέρνας. Οι γυναίκες προσβάλονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άντρες ενώ η ηλικία που συνηθέστερα εμφανίζεται το πρόβλημα στον κοινο πληθυσμό είναι μεταξύ των 40 και 60 ετών. Άτομα υπέρβαρα, γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και όσοι φορούν παπούτσια φθαρμένα και με ανεπαρκή υποστήριξη είναι σε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν πελματιαία απονευρωσίτιδα.
Επίσης σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουμε σε ακτινολογικό έλεγχο μια οστέινη ανάπτυξη στο κάτω μέρος της οστού της πτέρνας, την λεγόμενη "άκανθα" (καθώς στην ακτινογραφία φαίνεται σαν μυτερό αγκάθι).

Ο άκανθας είναι οστεόφυτο, αποτέλεσμα υποτροπιάζουσας φλεγμονής της πελματιαίας απονεύρωσης: στην περιοχή της χρονίζουσας φλεγμονής σχηματίζεται ουλώδης ιστός στον οποίο τελικά εναποτίθενται άλατα. Οι ασβεστώσεις αυτές σταδιακά οστεοποιούνται πλήρως. Η ύπαρξη του άκανθα προκαλεί ερεθισμό στην γύρω περιοχή του ποδιού με αποτέλεσμα τον έντονο τοπικό πόνο κατά την όρθια στάση, την βάδιση και φυσικά το τρέξιμο.

Στους αθλητές το πρόβλημα της πελματιαίας απονευρωσίτιδας εμφανίζεται κυρίως σε αθλήματα με έμφαση σε άλματα και sprint, αλλά και σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων και χορευτές. Η πελματιαία απονευρωσίτιδα εμφανίζεται συχνότερα όσο η ηλικία του αθλητού αυξάνεται ενώ η καταπόνηση σε κακής ποιότητας οδόστρωμα, η πλημμελής προπόνηση και διατροφή, η έλλειψη προθέρμανσης και αποθεραπείας είναι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα προβλημάτων με την απονεύρωση.
    
Αιτιολογία

Η φλεγμονή εμφανίζεται στο σημείο που εκφύεται η πελματιαία απονεύρωση απο το οστό της πτέρνας και τα συνηθέστερα αίτια της είναι :

α) Yπερπρηνισμός : O ελαφρύς πρηνισμός της ποδοκνημικής κατά την στηρικτική φάση του κύκλου αναβηματισμού είναι φυσιολογικός, αλλά τα πόδια πολλών ανθρώπων τείνουν να υπερπρηνίσουν: υπερβολική πτώση προς τα μέσα (πλατυποδία) λόγω των σκληρών και ανώμαλων επιφανειών, στις οποίες περπατάμε. O υπερβολικός πρηνισμός επίσης του προσθίου μέρους του ποδός και οπισθίου μέρος του ποδιού κάνει την ποδική καμάρα να χαμηλώνει αρκετά οπότε επιμηκύνει το πόδι και δημιουργεί τραυματικές διατατικές δυνάμεις στην πελματιαία απονεύρωση.

Mετά από μία συνέχεια τραυματισμού δημιουργείται φλεγμονή, ερεθισμός και πόνος στην περιοχή της πτέρνας. H συνεχόμενη φλεγμονή στο φύμα της πτέρνας, πιθανό να δημιουργήσει άκανθα όπου ο πόνος θα είναι πιο οξύς. Εκτιμάται ότι στο 50% έως 75% του πληθυσμού που πάσχει από υπερπρηνισμό, έχει σαν  αποτέλεσμα  την πελματιαία απονεύρωση. Tο ποσοστό είναι υψηλότερο στους αθλητές.

β) Κάποιοι μύες που υπάρχουν στο πίσω μέρος του ποδιού (γάμπα) δεν έχουν καλή κινητικότητα και τραβούν το άκρο πόδι προς τα πάνω, περιορίζοντας τη σταθερότητα της βάδισης. O συνδυασμός του υπερπρηνισμού και της μη σωστής κινητικότητας των μυών επιταχύνει τη φλεγμονή της πελματιαίας απονεύρωσης.

γ) Το υπερκινητικό πόδι με χαλαρές αρθρώσεις δεν παρέχει αρκετή στήριξη στην ποδική καμάρα. Αυτή είναι μια βασική αιτία για την δημιουργία της φλεγμονής στην πελματιαία απονεύρωση.

δ) Τα σύνδρομα καταπόνησης, η μη σωστή επιλογή του υποδήματος και τα λάθη προπονήσεων είναι αιτίες, που προκαλούν πελματιαία απονεύρωση, ιδιαίτερα στους δρομείς. Τα συνηθισμένα λάθη προπόνησης είναι για παράδειγμα, περισσότερο τρέξιμο από ότι πρέπει σε ανηφόρα, τρέξιμο σε άμμο ή τρέξιμο χωρίς υποδήματα.

Άλλες αιτίες:

- Ορθοστασία, έντονη καταπόνηση και γενικά αυξημένα φορτία με παπούτσια που δεν υποστηρίζουν επαρκώς την ποδική καμάρα.

- Από φυσικής τους κατατομής, πόδια με ποδική καμάρα υπερβολικά υψηλή ( κοιλοποδία )  ή χαμηλή (πλατυποδία) .

- Παχυσαρκία.

- Ζαχαρώδης διαβήτης.

- Τραυματισμός.
    

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η πελματιαία απονευρωσίτιδα είναι πόνος κάτω απο την πτέρνα (σε αντίθεση με τον πόνο πίσω απο την πτέρνα ο οποίος συνήθως οφείλεται σε φλεγμονή της κατάφυσης του Αχιλλείου που αναφέρουμε αναλυτικά σε άλλη ενότητα των παθήσεων). Ο πόνος εντοπίζεται είτε κεντρικά είτε, συχνότερα, προς την εσωτερική πλευρά του οστού της πτέρνας. Ειδικά στα πρώτα πρωινά βήματα ο πόνος είναι εντονότερος και ο ασθενής δυσκολεύεται να πατήσει στο έδαφος. Ο πόνος στη φτέρνα κρατάει για περίπου 2-3 λεπτά μετά την πρωινή έγερση από το κρεβάτι ή μετά από περιόδους ξεκούρασης.

Σε προχωρημένα στάδια ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας και φυσικά να εξαπλωθεί σε όλο το πέλμα. Εάν ο ασθενής συνεχίζει της δραστηριότητες του παρά το γεγονός ότι πονάει ή αφεθεί χωρίς θεραπεία, ο πόνος θα χειροτερεύσει. Ο λόγος είναι ότι στην φλεγμαίνουσα περιοχή δημιουργούνται μικρορήξεις στις ίνες της απονεύρωσης.

Θεραπεία και αποκατάσταση

Οι δυνατότητες που υπήρχαν μέχρι σήμερα για τη θεραπεία του άκανθα πτέρνας και της πελματιαίας απονευρωσίτιδας είναι λίγες.
Σε έσχατες περιπτώσεις πραγματοποιούνταν ενέσεις κορτιζόνης στην πτέρνα, χωρίς να οδηγούν ωστόσο σε κάποιο θετικό αποτέλεσμα και οι οποίες, σημειωτέον, θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί υπάρχει κίνδυνος λέπτυνσης της απονεύρωσης και κατά συνέπεια ρήξης αυτής.
Αρκετές φορές συνιστούνται φυσικοθεραπείες με τα κλασικά μέσα, όπως διαθερμίες, συμβατικά laser, ηλεκτροθεραπείες, υπέρηχοι κ.α., δυστυχώς με ελάχιστα έως και ανύπαρκτα αποτελέσμα.

Η θεραπεία συνίσταται σε ανάπαυση και διακοπή αθλητικής δραστηριότητας μέχρι να ελεγχθεί η φλεγμονή και ο πόνος.
Επίσης η παγοθεραπεία και οι διατάσεις βοηθούν ώστε να μειώσουμε τον πόνο και την φλεγμονή. Η χρήση υποπτερνίου μπορεί να μειώσει την τοπική πίεση στο σημείο της φλεγμονής - κάποιες φορές μπορεί όμως να υπάρξει επιδείνωση με την χρήση του.

Μια πρόσφατη διετής μελέτη του συλλόγου της Αμερικάνικης Ορθοπεδικής Εταιρίας Ποδός και Ποδοκνημικής, έδειξε ότι οι διατάσεις, η θεραπευτική άσκηση και τα ειδικά ορθωτικά κατασκευασμένα από ειδικούς Ποδιάτρους - Ποδολόγους είναι οι πιο αποτελεσματικές θεραπείες για την αποκατάσταση της πελματιαίας απονευρωσίτιδας. Από τους 250 ασθενείς που έλαβαν μέρος στην παραπάνω μελέτη, πολύ μικρός αριθμός ασθενών χρειάστηκε επέμβαση.
Εμβιομηχανικά η πελματιαία απονευρωσίτιδα θεραπεύεται μέσω της ορθωτικής θεραπείας του ποδός, και στόχος είναι να λειτουργεί η υπαστραγαλική σε ουδέτερη θέση.

Η ορθωτική θεραπεία του ποδός οργανώνεται με κάποιο πλάνο αποκαταστάσης απο ειδικούς Ποδιάτρους - Ποδολόγους μετά απο την πρώτη εκτίμηση του Ορθοπεδικού. Πρώτο στάδιο είναι να εντοπιστεί η εμβιομηχανική βλάβη με πελματογράφημα, στην συνέχεια να γίνει η ακριβής λήψη προπλάσματος όπου θα κατασκευαστεί το ειδικό ορθωτικό πέλμα με το ανάλογο υλικό.Ο σκοπός του ορθωτικού πέλματος είναι να ελέγχει τον υπερβολικό πρηνισμό του οπισθίου και προσθίου μέρους του ποδιού. Το ορθωτικό πέλμα στηρίζει τις αρθρώσεις, την ποδική καμάρα. Έτσι, το πόδι λειτουργεί φυσιολογικά, χωρίς να ασκείται ένταση στην πελματιαία απονεύρωση κατά τη βάδιση ή αθλητική δραστηριότητα.

Ασκήσεις διατάσεων:
Διατάσεις για την πελματιαία απονεύρωση: ο ασθενής θα πρέπει να κάθεται με τα γόνατα και την ποδοκνημική λυγισμένα και να προσπαθεί να τραβάει τα δάκτυλα του προς το μέρος της ποδοκνημικής περίπου 10 φορές, από 15 επαναλήψεις η κάθε φορά.
Διατάσεις του υποκνημιδίου και γαστροκνημίου μυών: με τα χέρια στο τοίχο, το πίσω γόνατο να είναι λυγισμένο και με χαλαρές επαναλήψεις των 15 φορών να κάθεται πάνω στο λυγισμένο γόνατο για περίπου 10 επαναληπτικές φορές για την καλύτερη ελαστικότητα του υποκνημιδίου μυός. Τα γόνατα τεντωμένα σε σκαλοπάτια, με χαλαρές κινήσεις να κατεβάζετε τις πτέρνες κάτω από το ύψος των σκαλοπατιών. Να γίνονται 15 επαναλήψεις την κάθε φορά από 10 φορές.

Συμπληρωματικές θεραπείες:
1) Φυσιοθεραπείες.
2) Πάγος (10 λεπτά για 2-3 φορές την ημέρα).
3) Αντιφλεγμονώδη.
4) Έλεγχος του προγράμματος της προπόνησης.
5) Έλεγχος των υποδημάτων και την συμβουλή από ειδικό Ποδίατρο - Ποδολόγο.

Τελευταία, σε χρήση είναι η εφαρμογή και της λεγόμενης shock wave therapy, κατά την οποία ηχητικά κύματα διοχετεύονται στην περιοχή με στόχο την επούλωση της βλάβης και που συνήθως την εφαρμόζουμε σε περιπτώσεις χρόνιες και που αντιστέκονται σε άλλου είδους θεραπείες.